Compur sluiter

Ik heb pas geleden een oude Tessar-lens in een slecht werkende Compur-sluiter gekocht. Ik weet nog steeds niet of het een combinatie van hebberigheid en technische zelfoverschatting was of van nieuwsgierigheid en naïviteit maar ik had het idee dat ik de sluiter wel weer op orde zou krijgen. Dat er op de kast met fotospullen een bordje "50% korting" stond hielp natuurlijk ook mee.

De lens was een Carl Zeiss Jena Tessar 1:4,5 f = 16,5 cm uit 1927, de Compur-sluiter was een jaar ouder. Het was de vroege versie met een sluitertijdenknop nog bovenop met tijden van 1 tot 1/200e seconde. Bij latere modellen, na 1927, kon de sluitertijd ingesteld worden met een ring die rondom de sluiter zat. Dat was waarschijnlijk een nauwkeuriger en betrouwbaarder oplossing. In dit geval werkte de knop in ieder geval niet meer; bij elke instelling was de sluitertijd hetzelfde.

Op de sluiter zat ook nog een afgebrokkeld blokje bakeliet waarvan de functie mij niet helemaal duidelijk was. Misschien had het iets te maken met het ontbreken van de aansluiting voor een draadontspanner maar het was in ieder geval niet origineel.

Om er achter te komen waarom hij niet meer werkte moest de sluiter open. Dat betekende dat het objectief er af moest. Zowel het voor- als het achter-element was zonder speciaal gereedschap los te draaien.

Daarna moest de sluitertijdenknop los. Die zat vast met één schroefje, daaronder een paar ringetjes, de knop zelf, twee metalen schijfjes en een afdekplaatje. Het grootste metalen schijfje heeft een onregelmatige vorm en duwt bij het draaien een pennetje meer of minder opzij en bepaalt zo de vertragingsfactor van de sluiter.

Het handeltje om de sluiter te spannen zat vast met 3 kleine schroefjes en moest ook los. De frontplaat van de sluiter zat vast met drie verschillende schroeven; rechts een lange schroef, links, in de ontspanknop, een klein schroefje en daarboven een iets grotere waarmee ook de knop om tijd- balg en momentopname te selecteren op zijn plaats gehouden werd.

Hoewel de onderdelen van de sluitertijdenknop al redelijk roestig waren zag het binnenwerk er toch nog slechter uit dan ik had verwacht (of had gehoopt); vet, vuil en roestig. Even schoon borstelen was niet voldoende, er zat niet veel anders op dan alle onderdelen één voor één los te halen en schoon te maken.

Hoe de sluiter precies werkte wist ik niet dus ik heb alle onderdelen die ik los maakte uitgebreid gefotografeerd om later te kunnen zien hoe alles weer terug in elkaar gezet moet worden. Ik ben voorzichtig met de bovenste onderdelen begonnen en zo langzaam steeds verder gegaan.

De roestige onderdelen heb ik schoongemaakt met chroom-reiniger, daarmee verdween de meeste aanslag. Het voelt een beetje aan als Jif dus heeft het waarschijnlijk een licht schurende of polijstende werking. Dat betekende niet dat alles er weer als nieuw uit ging zien maar het was duidelijk een verbetering ten opzichte van de oorspronkelijke situatie.

Een paar onderdelen, zoals de veer, heb ik laten zitten omdat ik die zo ook schoon kon maken en ik wilde het mij niet onnodig ingewikkeld maken. De sluiterlamellen moesten nog schoon want daar zat ook roest en aanslag op. Deze lamellen zaten aan de achterkant van het frame waarop de rest van het mechaniek zat en het geheel werd op zijn plaats gehouden door vier schroefjes aan de achterkant van de behuizing.

Twee van de lamellen zaten vast met een schroef, de andere twee zaten los. Die kunnen er dus makkelijk uit vallen en dan is het even zoeken hoe ze over en onder elkaar geschoven moeten worden. Als ze niet goed zitten sluiten ze niet volledig en kunnen de lamellen beschadigen.

Onder de sluiter zat nog het diafragma, met dertien lamellen, maar dit hoefde gelukkig niet verder gedemonteerd te worden, een beetje borstelen was voldoende om alles weer soepel te laten bewegen.

Uiteindelijk lag de tafel vol met onderdelen en kon ik beginnen om alles weer terug in elkaar te zetten. Daarbij heb ik, aan de hand van de foto's, de omgekeerde volgorde aangehouden van de de demontage.

Toen alles weer in elkaar zat heb ik de sluiter gespannen en geprobeerd, eerst op 1 seconde, daarna een halve seconde en zo door tot 1/200e seconde. Wat er mis was weet ik nog steeds niet en hoe de sluiter precies werkt weet ik ook nog steeds niet helemaal, maar hij doet het weer.