Nikon EM

De Nikon EM uit 1979 kreeg al snel de bijnaam 'de Nikon voor meisjes'. Het was voor Nikon dan ook een a-typische camera. De EM was licht, compact en gebruiksvriendelijk. Bovendien was de camera deels van plastic. Een 'echte' Nikon hoorde groot, zwaar en degelijk te zijn, en van metaal.

De EM paste in de trend naar lichte en compacte spiegelreflexcamera's. Het jaar daarvoor waren de laatste Nikkormats vervangen door de meer handzame en gebruiksvriendelijke FM en FE. Die camera's gelden nu als 'klassieke' Nikon's. De EM heeft die status nooit bereikt en dat is misschien niet terecht. Veel eigenschappen van de EM kwamen later terug in andere Nikon's. Wat dat betreft was de EM vooruitstrevender dan de FM en FE.

Dat de Nikon EM geen klassieker is geworden maakt dat de camera tegenwoordig betrekkelijk voordelig te vinden is. Ik was niet direct op zoek naar een Nikon EM, eerder naar een 50 mm lens. Maar toen ik een EM tegenkwam met een 50 en een 28 mm lens leek mij dat wel een voordelige oplossing. Ik hou wel van een compacte camera en deze EM zag er netjes uit, mechanisch leek alles in orde en de lichtmeter deed het nog op twee bijna lege batterijen. Het leek mij wel aardig om de EM een keer te proberen, ondanks de negatieve reputatie die de camera had, of juist daarom.

Qua techniek is de EM een typische jaren '70-camera. Het toepassen van nieuwe materialen en elektronica had geleid tot de ontwikkeling van een nieuwe generatie spiegelreflexcamera's die toen door het tijdschrift Focus als 'compactcamera's' werden omschreven. Naast de meer geavanceerde camera's kwamen er ook eenvoudiger modellen op de markt. Deze waren bedoeld voor de minder in fototechniek geïnteresseerde amateur die echter wel over een camera van goede kwaliteit wilde beschikken en daarmee probleemloos wilde fotograferen.

De Nikon EM was zo'n camera, makkelijk in het gebruik en grotendeels automatisch. Eerdere niet-professionele Nikon's moesten het nog doen met namen als Nikkorex of Nikkormat maar de EM kreeg gewoon de naam Nikon op het spiegelhuis. De speciaal voor de EM ontworpen lenzen kregen dan weer niet de naam Nikkor, zoals gebruikelijk voor Nikon-objectieven, maar moesten het doen met de naam Nikon E-series. Verschil moest er zijn.

De Nikon EM is een automatische spiegelreflexcamera met diafragmavoorkeuze. De enige manier om de belichting te beïnvloeden is een klein blauw (en bij latere modellen zilverkleurig) knopje op de voorkant waarmee een tegenlichtcorrectie van twee stops kan worden toegepast. Verder is er een B-stand voorzien en, als reserve, de stand M90, een vaste sluitertijd van 1/90e seconde voor als de batterijen op zijn en als flitssynchronisatietijd. Daarnaast is er nog een knopje voor de batterijcontrole en een zelfontspanner. Ingewikkelder wordt het niet.

De lichtmeter begint te werken als de ontspanknop half ingedrukt wordt, een wijzertje links in de zoeker geeft dan de belichtingstijd aan. Als er bij een gekozen diafragma overbelichting dreigt, boven 1/1000e seconde, of bewegingsonscherpte, onder 1/60e seconde, is er een piepje hoorbaar. De lichtmeter gaat 20 seconden na het loslaten van de ontspanknop automatisch weer uit. De automaat werkt overigens pas vanaf dat de filmteller op 1 staat.

De bediening is zo eenvoudig dat de gebruiksaanwijzing nauwelijks nodig is.

Qua ontwerp loopt de EM vooruit op de jaren '80 waarin 'design' steeds belangrijker wordt. Voor het ontwerp werd samengewerkt met de Italiaanse ontwerper Giorgetto Giugiaro die vooral bekend is in de auto-industrie. Hij ontwierp onder andere de eerste Volkswagen Golf en Fiat Panda maar ook de BMW M1 en de Lotus Esprit. Die samenwerking met een vormgever betekende niet dat de EM een opvallende of opzichtige camera is geworden. De EM is gewoon goed ontworpen, ergonomisch in orde en misschien wat eleganter dan zijn tijdgenoten. Het meest eigenzinnige was misschien dat de camera alleen maar leverbaar was in het zwart, ongebruikelijke voor die tijd. Dat zwart werd later vooral een kenmerk van de professionele camera's van Nikon zoals onder andere de F3, de D4 en de D800 die ook door Giugiaro vormgegeven zijn.

Zwart is natuurlijk ook een makkelijke en voor de hand liggende kleur voor het met glasvezel versterkte polycarbonaat waarvan de kap en bodemplaat gemaakt zijn. 

Omdat de EM licht en goedkoop was kreeg de camera de reputatie minder duurzaam te zijn dan andere Nikon's. In de praktijk blijkt dat reuze mee te vallen.

De meeste EM's doen het na 30 jaar nog gewoon al zijn er een paar zwakke punten. Bij mijn camera was het kunststof deel van de transportknop afgebroken en het plastic van de terugwikkelslinger is ook kwetsbaar. Die onderdelen zijn nog makkelijk te vervangen.

Dat geldt niet voor de elektronica, een deel daarvan zit op een keramische printplaat en als de camera een harde klap maakt dan kan die breken. Dan kan je de camera verder wel afschrijven. Maar in principe is een camera ook niet ontworpen om hard te vallen. De meeste camera's gaan daarvan kapot. 

De EM was geen losse camera binnen het assortiment van Nikon maar de kern van een eigen camerasysteem binnen het grote geheel. Speciaal voor de EM was een aantal nieuwe objectieven ontworpen onder de naam E-series. Naast de 50 mm 1.8 waren dat een 35 mm 2.5 en een 100 mm 2.8. Later kwamen daar nog een 28 mm 2.8 en een 135 mm 2.8 bij en een aantal zoomlenzen. Deze lenzen waren compacter en lichter dan de gebruikelijke Nikkor-objectieven en ook qua prijs pasten ze beter bij de EM. Om het gewicht en de prijs laag te houden werd voor het mechanische deel vooral aluminium en kunststof gebruikt, wat toen nog ongebruikelijk was. Aanvankelijk waren de objectieven helemaal zwart, later werden ze van een aluminium ring voorzien zodat het geheel er minder als plastic uit zag.

Optisch deden deze lenzen nauwelijks onder voor de duurdere lenzen, door de eenvoud van het ontwerp waren ze op sommige punten zelfs beter dan vergelijkbare Nikkors. Een aantal van deze ontwerpen heeft later nog een tweede leven als AF-objectief gekregen.

Voor de EM was ook een speciale winder leverbaar, de MD-E met een transportsnelheid van 2 beelden per seconde, en een systeemflitser, de SB-E met een richtgetal van 17. Daarnaast konden ook andere (Nikon-)flitsers gebruikt worden en natuurlijk ook alle andere Nikkor-lenzen.

De Nikon Series E 50 mm lens is mooi compact.

Een belichtingsautomaat heeft zijn nadelen maar als de lichtsituatie niet al te uitdagend is kan je er prima mee werken. De lichtmeting is integraal met nadruk op het midden en na een eerste test zie ik geen reden tot klagen. De automaat geeft je de ruimte om je volledig te concentreren op het onderwerp, het scherpstellen en de compositie.

De zoeker is relatief groot en helder en het matglas heeft een instelwig met daar omheen een cirkel met microprisma's. Dat werkt prettig en snel.

Er komt wel flink meer beeld op het negatief dan je in de zoeker ziet. Dat voorkomt teleurstelling als je, zoals in de gebruiksaanwijzing, op Kodachrome dia-film werkt en je dia's laat inramen. Maar Kodachrome wordt niet meer gemaakt en ik had nog een paar rolletjes Tri-X liggen. Als je dan het hele beeld scant, zoals ik gewend ben, zit je soms wat ruim in je compositie. Dat is iets om de volgende keer rekening mee te houden.

De originele lens- en bodydop maken een goedkope indruk.

De lensdop blijft wel beter zitten dan de normale Nikon-dop van zwart plastic.

Eigenlijk is het jammer dat de Nikon EM zo'n ondergewaardeerde camera is. Op zich is het een fijne camera om mee te fotograferen, handzaam en gebruiksvriendelijk. Wat dat betreft is het een geslaagd ontwerp, eenvoudig en doelmatig, maar een groot verkoopsucces is het nooit geworden.

Voor een deel ligt dat aan de eerlijkheid waarmee Nikon de camera presenteerde. Het duidelijk toepassen van kunststof was ongebruikelijk en ten opzichte van de andere Nikon's maakte de camera een goedkope en minder degelijke indruk. Inmiddels is het gebruik van plastic heel gewoon en het feit dat er nog heel wat goed werkende EM's te vinden zijn geeft aan dat wat duurzaamheid betreft de camera ook aardig mee kan.

De doelgroep was de liefhebber die wel een goede camera wilde maar zich niet teveel in de techniek wilde verdiepen en die doelgroep zal ook voor een groot deel uit vrouwen hebben bestaan. Op zich is er niets mis met zo'n doelgroep maar daar betekende de naam Nikon niet zo veel. Nikon had vooral een sterke reputatie opgebouwd binnen de groep mensen die wèl in fototechniek geïnteresseerd was, maar daar betekende de EM weer niet zo veel.

Dat is jammer want het is best een bijzondere camera. Ook voor meisjes.