Zeiss Ikon Nettar 517/2

In 'Het Fotoboek' van Dick Boer (7e druk, 1954) wordt door de auteur ten zeerste afgeraden om te fotograferen met een rolfilm-balgcamera. Eén van de redenen was het gebrek aan controle op de scherpstelling. Bovendien maakte de kleine zoeker het onmogelijk om zorgvuldig en aandachtig te werken.

De beginnende amateur werd aangeraden een oude statiefcamera met groot matglas aan te schaffen. Voor de gevorderde fotograaf was er de (twee-lens) reflexcamera of de kleinbeeldcamera met meetzoeker. De gewone rolfilmcamera werd vooral beschouwd als een 'weinig plaats innemende box'.

Hoewel 'Het Fotoboek' één van mijn eerste boeken over fotografie was hebben deze aanbevelingen mij er nooit van weerhouden om met dit soort camera's te gaan fotograferen. Dat begon toen ik een jaar of vijftien was met een Zeiss Ikon Nettar 517/2. Deze camera kwam uit een doos met oude camera's van mijn grootvader. Overigens kwam 'Het Fotoboek' ook bij mijn opa vandaan.

Heel gecompliceerd was de camera niet. Het objectief was een Novar-Anastigmat 1:4,5 105mm, een triplet met frontlensscherpstelling. De sluiter was een Pronto met vier tijden (1/200e, 1/100e, 1/50e, 1/25e) en B. Het was een eenvoudige maar degelijke balgcamera voor 120-film waarmee je 8 negatieven van 6x9 cm kon maken.

De Nettar was in de jaren '50 de eenvoudigste serie rolfilmcamera's van Zeiss Ikon.

Ze waren leverbaar met verschillende objectieven en sluiters, ook voor 6x6 cm.

Daarnaast was er een serie Ikonta's, duurder en met betere lenzen en sluiters. Ook in twee formaten. Het beste, en duurste, waren de Super-Ikonta's die voorzien waren van een gekoppelde meetzoeker. Dat viel allemaal een beetje buiten het budget van mijn grootvader.

Ik denk dat deze Nettar in het midden van de jaren '50 is gekocht. In het archief van mijn opa vond ik een foto van de motortrawler VL 27 'Burgemeester Heusdens' in de haven van Vlaardingen, gemaakt met deze camera. Die foto moet in 1957 gemaakt zijn want een jaar later was het schip verkocht naar Katwijk. 

Van deze camera bestaat ook nog een identiteitsbewijs. Dat zegt niet zo veel over de aanschafdatum. Zo'n identiteitsbewijs was pas nodig als dit soort luxe goederen mee naar het buitenland werden genomen. In dit geval in januari 1959.

De productie van deze camera's was toen al een paar jaar gestopt maar Foka in Rotterdam bood deze en andere Zeiss Ikon rolfilmcamera's nog aan voor sterk gereduceerde prijzen. Waarschijnlijk om van de oude voorraad af te komen.

Kleinbeeldcamera's werden steeds beter en goedkoper en het marktaandeel van rolfilm liep sterk terug, zeker voor de amateurs, maar mijn opa bleef de rolfilm trouw.

Dick Boer had natuurlijk niet helemaal ongelijk. Een 6x9 balgcamera is niet de meest praktische camera. Ingeklapt is alles nog vrij handzaam maar zwaar (ruim 750 gram). Uitgeklapt is het een groot en wat onhandig apparaat. Wat dat betreft liggen de meeste box-camera's beter in de hand vanwege hun compactere constructie. De ontspanknop zit links en dat is even wennen en de zoeker is klein en niet al te nauwkeurig.

De vier sluitertijden en verschillende diafragma's maken het mogelijk om veel nauwkeuriger dan met een box te belichten. Het objectief is van een veel betere kwaliteit dan de lens van een boxje en er kan mee scherpgesteld worden, al blijft dat vaak een beetje gokken. Als alles mee zit komen er mooie grote negatieven uit deze camera en die zijn van aanzienlijk hogere kwaliteit dan beelden uit een box-camera.

Naar de hoeken wordt het beeld wat donkerder en ook de scherpte en het contrast worden minder maar verder is het beeld goed. Dankzij het grote negatiefformaat zijn de negatieven mooi van toonschaal en goed gedetailleerd. Daarbij is de scherptediepte kleiner, in ieder geval ten opzichte van kleinbeeld bij gelijk diafragma. Dat vereist wel zorgvuldig scherpstellen, zeker bij grote diafragma's.

Na het ontwikkelen van mijn films vond ik de negatieven nogal zwaar. Daarom heb ik de sluitertijden maar eens getest. Die bleken toch wat langer dan oorspronkelijk bedoeld. 1/25e was 1/18e, 1/50e was 1/30e en 1/100e kwam in de buurt van 1/70e seconde. 1/200e was maar nauwelijks sneller met 1/80e seconde. Of dat door ouderdom of vervuiling komt weet ik niet. Misschien moet ik de sluiter  schoonmaken of volgende keer gewoon een stuk krapper belichten.

Zolang je rekening houdt met de beperkingen van de rolfilm-balgcamera valt er met dit soort camera's nog prima te fotograferen. En omdat er maar acht negatieven op een rolfilm gaan ga je vanzelf zorgvuldig en aandachtig werken. Ondanks de bedenkingen van meneer Dick Boer.