Agfa Optima Sensor Electronic

Ik heb lang gedacht dat alle Agfa-camera's met een oranje 'Sensor'-ontspanknop  vooral consumentencamera's waren voor 110- of 126-cassettefilm. Dat leek mij niet echt interessant en niet alleen omdat de films nauwelijks meer te vinden zijn. Maar aan het einde van de jaren '70 bleek er ook nog een heel aardige serie kleinbeeldcamera's te zijn gemaakt waarvan het topmodel zelfs een echte meetzoeker was. Dat maakte het een stuk interessanter ook al was die meetzoeker erg zeldzaam. Een eenvoudiger model was sneller gevonden, de Agfa Optima Sensor Electronic.

Agfa was eerst en vooral fabrikant van film en fotografisch papier, de productie van camera's kwam op het tweede plan. Uitgangspunt was dat fotografie voor een groot publiek toegankelijk moest zijn, niet te duur en niet te ingewikkeld. Zo had het bedrijf een rijke historie in het produceren van goedkope box-camera's, bereikbaar voor een grote groep mensen en dus goed voor de verkoop van film.

Daarnaast had Agfa eigen laboratoria voor het ontwikkelen en afdrukken van film. De in deze afdrukcentrales opgedane ervaringen werden dan weer gebruikt om het fotograferen te vereenvoudigen. Zo kwam Agfa als eerste met een camera met belichtingsautomaat, de Optima uit 1959, waarvan in de daaropvolgende jaren een aantal varianten verscheen. De automaat zou het grote aantal over- of onderbelichtte foto's moeten beperken.

Als antwoord op de Instamatic-film van Kodak ontwikkelde Agfa de Rapid-cassette. De film werd hierbij van de ene cassette naar een andere getransporteerd waardoor terugspoelen niet meer nodig was. Een ander voordeel was dat bij het per ongeluk openen van de camera niet de hele film verloren was, de reeds belichtte beelden zaten veilig in één van de cassettes. Een nadeel was de beperkte filmlengte. Omdat er geen spoeltjes werden gebruikt werd de film voortgetrokken aan de perforatie. Bij te lange films scheurde die uit.

De grote hoeveelheid bewogen foto's die de klanten bij Agfa lieten afdrukken leidde tot de ontwikkeling van de Sensor-ontspanknop. Ten opzichte van de gangbare mechanische sluiters hoefde deze sluiter maar heel weinig en heel licht te worden ingedrukt waardoor bewegingsonscherpte werd voorkomen. Deze sluiters werden als eerste toegepast op de tweede generatie Optima's uit 1968, ontworpen in samenwerking met het ontwerpbureau Slagheck Schultes Design.

Deze Optima Sensor 200 en 500, het getal verwees naar de snelste sluitertijd,  waren strak vormgegeven camera's in klassiek chroom en zwart met bovenop de grote opvallende oranje-rode ontspanknop. Dit was niet alleen functioneel, het was ook een directe verwijzing naar de huiskleur van Agfa. Beide versies waren voorzien van een Apotar  1:2.8 / 42mm lens bestaande uit 3 elementen.

Uit ervaring wist men bij Agfa dat de meeste klanten nauwelijks afdrukken groter dan 10x15cm bestelden dus werden er ook niet zulke hoge eisen aan het objectief gesteld. In de loop van de jaren '70 kwam men van dit idee terug en dus kreeg de derde en laatste generatie Optima's de beschikking over beter glaswerk, de duurdere modellen dan toch.

De nieuwe generatie Optima's was wederom vormgegeven door Slagheck Schultes en dit keer mocht het allemaal wat onconventioneler. Het ontwerp was 'Duits' in de traditie van Bauhaus en Braun; helder, overzichtelijk en zakelijk. Dit was Design voordat dat meer betekende dan met zorg ontworpen. Het camerahuis was een rechthoekig blok met afgeronde randen. Voorop een grote ronde lens, rechts een ruime zoeker en bovenop de grote karakteristieke oranje ontspanknop. Als de camera niet mat zwart zou zijn geweest zou je kunnen denken dat het speelgoed was.

Er waren vier varianten. De eenvoudigste was de Optima Sensor 335 met een snelste sluitertijd van 1/300e seconde en een Agnatar 1:3.5 / 40 mm, een enkelvoudig gecoat lensje van 3 elementen. De Optima Sensor 535 had een snelste sluitertijd van 1/500e seconde en een betere lens, nog steeds enkelvoudig gecoat maar wel met 4 elementen, de Solitar 1:2.8 / 40 mm. Deze naam leek te verwijzen naar Solinar, Agfa's benaming voor lenzen van het Tessar-type zoals Agnatar leek op Agnar, Agfa's handelsnaam voor een enkelvoudige triplet.

De Solitar kwam terug op de Optima Sensor 1035 maar dan als Solitar S en voorzien van meervoudige coating. De snelste sluitertijd was 1/1000e seconde en als extra was de camera voorzien van een zelfontspanner.

Het topmodel kwam in 1979 uit, de Optima Sensor 1535, grotendeels identiek aan de 1035 maar in plaats van de zelfontspanner was deze camera voorzien van een meetzoeker. De andere modellen moesten het met een eenvoudige afstandschaal doen.

Ook de details waren soms wat onconventioneel. De statiefaansluiting zat rechts aan de zijkant en was gelijk de aansluiting voor een camerariem. In het filmcompartiment verdween de belichtte film onder een dekseltje, een systeem wat deed denken aan de Rapid-cassettes. In het filmcompartiment zat ook de batterijhouder voor drie PX 625 knoopcellen. De batterijen halverwege een film vervangen vereiste dus enige zorgvuldigheid. De gebruiksaanwijzing adviseerde in dit geval om de fotohandelaar te raadplegen.

Dit werd overigens ook geadviseerd in het geval er iets mis ging bij het transporteren of terugspoelen van de film. Hiervoor was een ingenieus systeem bedacht waarbij de transporthandel na het indrukken van een knop bovenop de camera veranderde in een terugspoelhandel. Een aardig idee maar misschien onnodig gecompliceerd. De verwijzing naar de fotohandelaar in de gebruiksaanwijzing gaf al aan dat het vertrouwen in deze constructie bij Agfa zelf ook niet zo groot was.

Een doorslaand commercieel succes werd deze serie niet, uit Japan kwamen voor hetzelfde geld camera's met meer mogelijkheden en betere specificaties. "Made in Germany" was niet meer voldoende als verkoopargument. In het begin van de jaren '80 werd de productie van de Agfa Sensor teruggebracht tot twee modellen, de 535 bleef maar nu onder de naam Optima Sensor Electronic, daarnaast verscheen de Optima Sensor Flash. Dit was een 535 met aangebouwde batterijhouder en opklapbare flitser, veruit de lelijkste Optima uit de serie die alle charme en elegantie van de andere modellen moest ontberen.

Later werd de productie nog overgebracht naar de Agfa-fabriek in Portugal maar dit bracht ook niet het gewenste economische voordeel en uiteindelijk werd de productie volledig gestaakt. Daarmee kwam een einde aan de rijke geschiedenis van Agfa als cameraproducent. De Optima Flash kende nog een tweede leven in China onder de naam Qingdao, maar wel nog steeds met de oranje ontspanknop van Agfa.

De Agfa Optima die ik had was dus de laatste serieuze camera die door Agfa was geproduceerd, waarschijnlijk in Portugal maar dat is nergens te zien.

Fotograferen met deze Optima is redelijk probleemloos. Volgens het internet werkt de lichtmeter ook op de alkali variant van de PX 625 en ik heb geen reden om aan te nemen dat het niet zo is. De belichting is volledig automatisch en dat gaat meestal goed. Alleen met tegenlicht heeft de automaat wat moeite, maar dat is inherent aan het systeem van licht meten. Je hebt nauwelijks een idee wat de camera doet en dat is soms jammer, maar je kan er ook niets aan beïnvloeden dus je hoeft je er ook niet druk over te maken. 

De afstand kan je instellen door uit drie symbooltjes te kiezen maar onderop de lens staat een meer nauwkeurige afstandenschaal van 0.9 m tot oneindig. Dat is soms handig maar meestal volstaan de symbolen.

Het terugspoelen van de film is, zoals verwacht, niet helemaal probleemloos maar het is uiteindelijk wel gelukt en de foto's zien er, op 10x15cm, goed uit. De beelden zijn over het algemeen mooi scherp. Alleen bij weinig licht en dus grotere diafragmaopeningen is er sprake van enige lichtafval in de hoeken en ook de scherpte wordt hier wat minder. Aan de negatieven is te zien dat de film niet altijd even vlak in de camera ligt, ook dat kan meespelen bij de mindere kwaliteit bij weinig licht.

Op zich is deze Agfa Optima een prettige camera om bij je te hebben als je gewoon wat foto's wilt maken maar geen zin hebt om veel zelf in te stellen. Zeker als het mooi weer is. De camera is compact en overzichtelijk en ziet er bovendien leuk 'retro' uit. En om in stijl te blijven, er wordt nog steeds kleurenfilm verkocht onder de naam Agfa al komt die tegenwoordig wel uit Japan.