Glory Box-Camera 6x9 (Nefotaf, 1949)

De Glory Box-camera is een typisch voorbeeld van een Nederlandse camera uit de  jaren vlak na de Tweede Wereldoorlog. Vanuit een combinatie van inventiviteit, huisvlijt, Hollands-ondernemerschap en na-oorlogs optimisme ontstonden toen verschillende bedrijfjes die zich richtten op het produceren van eenvoudige box-camera's. Eén daarvan was Nefotaf uit Weert, de Nederlandse Fotografische Apparaten Fabriek. Het eerste 'fotografische apparaat' dat geproduceerd werd was de Glory Box, een box-camera  die in 1949 door Foka in Rotterdam op de markt gebracht werd.

Er was in de jaren na de bevrijding veel vraag naar (eenvoudige) camera's maar nauwelijks aanbod. Er heerste materiaalschaarste, er was gebrek aan deviezen en er golden importbeperkingen op luxe-goederen. Hier lagen mogelijkheden voor de Nederlandse industrie. Die mogelijkheden werden overigens snel minder toen de importrestricties weg vielen en het aanbod van goedkope, massaal geproduceerde box-camera's uit het buitenland weer op gang kwam. Begin jaren '50 was het snel afgelopen met de camera-productie in Nederland.

De firma Nefotaf werd in 1948 opgericht door de heren Vlijmen en Bartels en de Glory Box-Camera was de eerste en meest succesvolle camera die geproduceerd werd. Er werden zo'n 2500 exemplaren van gemaakt. Daarna werd de naam veranderd in Nefox omdat de naam Glory al in het buitenland in gebruik zou zijn voor een camera. Van de Nefox zouden nog circa 1000 exemplaren worden gemaakt voordat in 1950 de Nefox II op de markt kwam, een modernere versie van het oorspronkelijke ontwerp, waarvan zo'n 750 stuks werden gemaakt. Hier werden nog een aantal varianten van afgeleid; de Nefox Lux, de Fox en de Olympic, een speciaal met het oog op de Olympische Spelen van 1952 bedacht model. Het werd geen succes, de Spelen werden niet in Nederland gehouden maar in Helsinki. Nefotaf zou nog jaren bestaan als machine en apparaten fabriek maar er werden in Weert geen camera's meer geproduceerd.

De Glory Box was zoals gebruikelijk bij box-camera's vrij eenvoudig van constructie maar de zorgvuldige uitwerking van een aantal details gaf aan dat er meer dan gemiddelde aandacht aan het ontwerp was besteed.

De kern van de camera was een houten plankje met daarin de lens. Aan de voorkant zat de rotatiesluiter, de verschillende diafragma's en twee kleine reflex-zoekertjes. In het plankje twee statiefaansluitingen met Duitse draad. Het plankje gaf stevigheid aan het omhulsel van dun aluminium. De voorkant was afgedekt met een frontplaat met daarop groot de naam Glory in fraaie Art-Deco letters. Voor de lens zat een dun glaasje dat het inwendige moest beschermen tegen stof en vuil.

De diafragma-instelling werd weergegeven met drie in grootte verschillende cirkeltjes, geaccentueerd met witte verf, net als de letters M en T waarmee de sluiterinstellingen werden aangegeven.

De achterkant werd afgesloten met een deurtje waarlangs de metalen filmhouder in- en uitgenomen kon worden. Het rode film-venstertje was voorzien van een schuifje om lichtlekken te voorkomen. De filmhouder had geen twee maar vier rolletjes om de film langs te geleiden. Dat zag je zelfs niet bij de Box-Tengor van Zeiss.

De bekleding was van kunstleer waarin ter versiering enkele rechthoekige kaders waren gedrukt, achterop nog een keer de naam Glory in aangepaste letters in een scherp gepunte vierhoek. Op het leren draagriempje stond ook nog eens de naam Glory, weer in een ander lettertype. De naam Nefotaf kwam niet op de camera voor.

Het was in ieder geval duidelijk dat het niet de bedoeling geweest om de camera zo goedkoop mogelijk te produceren.

Het bleef natuurlijk een eenvoudige camera met een fixed-focus objectief van 105 mm. Voor de sluitertijden was er keuze uit Moment en Tijd, waarbij Moment een vrij constante 1/16e seconde was, in ieder geval bij mijn exemplaar. De drie diafragma's kwamen overeen met f/15, f/20 en f/37,5. Vrij klein, maar wel in verhouding met de lange sluitertijd. Die sluitertijd gaf bij het fotograferen uit de hand een redelijke kans op bewegingsonscherpte, de kleine diafragma's beloofden dan weer wel een flinke scherptediepte.

Met een 'snelle' film van 17 DIN (ISO 50) was de fotograaf uit 1949 aangewezen op mooi weer. Bij minder licht moest hij voor een goed belichte foto terugvallen op een tijdopname vanaf statief. Toen ik de camera probeerde was het aardig weer, wisselend bewolkt, en kwam ik redelijk uit met ISO 100-film.

Fotograferen met de Glory Box is als met alle box-camera's; compositie bepalen en afdrukken. De zoekers zijn klein maar nauwkeurig en door de kleine diafragma's is  de beeldkwaliteit goed. Naar de hoeken wat wazig, maar in het midden mooi scherp en briljant. Bij de grootste opening is het beeld scherp van 1,5 tot zo'n 10 meter, prima voor familie-kiekjes.

Onscherpte ontstaat vooral door de vrij lange sluitertijd. Zelfs als je er op let valt het niet mee om de camera 1/15e seconde stil te houden. Ik zou zelf voor een kortere sluitertijd en grotere diafragma's hebben gekozen. De optische scherpte was dan misschien iets minder geweest, de kans op bewogen foto's een stuk kleiner. Ik denk dat dat over het algemeen meer bruikbare negatieven had opgeleverd en de camera een stuk praktischer had gemaakt.

Rolleiflex Automat (model K4A, 1952)

Eén van de meest indrukwekkende fotoboeken die ik ooit in handen heb gehad was 'Rotterdam, Dynamische stad' van Cas Oorthuys. Het stond bij mijn grootouders in de kast en van jongs af aan was ik gefascineerd door dit boek, niet alleen door het kloeke formaat, maar vooral door de imposante beelden van Rotterdam tijdens de wederopbouw, vierkant en zwart-wit. Cas Oorthuys fotografeerde met een Rolleiflex, ontdekte ik later.

Toen ik zelf begon te fotograferen was dat, om praktische redenen, vooral met kleinbeeld. Zo'n 10 jaar geleden kreeg ik een Lubitel 2. Daar ben ik toen wat mee gaan experimenteren. Dat was leuker dan verwacht , mooie beelden, vierkant en zwart-wit. Al was het scherpstellen met de Lubitel niet zo handig. Dus kwam er een Yashica D. Die beviel beter maar het transport en de sluiter waren niet gekoppeld. Dus kocht ik een Yashica Mat 124 G. Die camera had af en toe wat moeite met tegenlicht maar ik was er heel tevreden mee. Tot ik voor niet al te veel geld een Rolleiflex Automat tegenkwam.

De Automat was de Rolleiflex in zijn meest kenmerkende vorm, zoals de camera jaren in productie zou blijven. Later kwamen er modellen met lichtsterkere optiek en een ingebouwde lichtmeter maar in basis veranderde de camera niet zo veel.

De Rolleiflex werd gemaakt door Franke & Heidecke, in 1920 opgericht als producent van 'Heidoscoop' stereocamera's. Deze camera's, waren voorzien van drie lenzen op een rij, twee voor de opname en in het midden een zoekerlens met reflexzoeker. Door afwisselend één van de opnamelenzen af te dekken konden ook enkelopnames gemaakt worden. Aan het eind van de jaren '20 kwam iemand op het idee om een camera voor enkelopnames te maken. Deze camera had maar één opnamelens en de reflexzoeker zat daar vlak boven. De film liep niet meer horizontaal maar verticaal door de camera. Zo ontstond een tweeoog-reflexcamera voor enkelopnames op rolfilm, de eerste Rolleiflex.

Die eerste Rolleiflex was meteen een succes, ondanks het voor die tijd compacte formaat leverde de camera kwalitatief goede beelden en de grote zoeker gaf de mogelijkheid om zorgvuldig de compositie te bepalen. Een prima reportage camera. Er werden in drie jaar tijd tweehonderdduizend van verkocht.

In 1932 kwam een verbeterde versie op de markt, de Standard Rolleilex, voorzien van een transporthandel waarmee nog sneller gewerkt kon worden. Later werd ook het spannen van de sluiter gecombineerd met de transportslag.

In 1937 kwam de eerste Rolleiflex Automat op de markt. Een camera met een verbeterd filmtransport. Het rode venstertje waarmee de eerste opname opgezocht moest worden was verdwenen. In de nieuwe camera liep de film tussen twee rolletjes door en de camera voelde zelf 'automatisch' waar de film begon. Verder was er weinig automatisch aan de camera; afstand, diafragma en sluitertijd moesten nog gewoon door de fotograaf bepaald en met de hand ingesteld worden. De Automat bleef, met kleine verbeteringen als gecoate objectieven en flitssynchronisatie, ruim 20 jaar in productie.

Mijn Automat was uit 1952. Er kon in die tijd uit drie verschillende lenzen worden gekozen; een 'Xenar' van Schneider uit Kreuznach, een lens van het Tessar-type, of een 'echte' Tessar, een 'Zeiss Jena Tessar' uit de Oost-Duitse Zeiss fabriek of een 'Opton Tessar' uit de West-Duitse fabriek in Oberkochen. Alledrie met een lichtsterkte van 3.5 en een brandpuntsafstand van 75 mm. Ik hoefde die keuze niet meer te maken. Mijn camera was voorzien van de Xenar.

Of er veel verschil is tussen de verschillende lenzen weet ik niet, ik heb geen vergelijkingsmateriaal. Op papier zou de Xenar net iets minder presteren maar of dat ook in het dagelijks gebruik merkbaar is kan je je afvragen. Voorlopig voldoet deze lens prima.

Bij volle opening is het beeld in het midden al prima, de randen blijven nog wat achter in scherpte en contrast. Bij diafragma 5.6 word dat al beter en vanaf diafragma 8 is er nauwelijks verschil. Het beeld is mooi egaal uitgelicht, alleen de uiterste hoeken blijven wat donkerder. 

De sluitertijden lopen van 1 tot 1/500e seconde al kan die laatste tijd alleen ingesteld worden voor het transport omdat er dan een extra veer voor moet worden gespannen. Bij het transporteren word niet alleen de sluiter maar ook de zelfontspanner gespannen. Die kan dus altijd gebruikt worden.

De Automat is voorzien van een geavanceerde sportzoeker. Het zoekerbeeld wordt op de gebruikelijke manier aangegeven door door een kleine en een grote vierkante opening te kijken maar daaronder zit nog een lensje waarmee via een spiegeltje een strook van het matglas te zien is en dus de scherpte is te controleren.

Sinds ik deze Rolleiflex heb ben ik er steeds meer mee gaan fotograferen. Ik vind het een prettige camera, het geheel is redelijk compact, overzichtelijk en in het grote zoekerbeeld is de compositie goed te beoordelen. Omdat er maar 12 foto's op een film passen wordt je automatisch gedwongen meer geconcentreerd te kijken. Als alles goed gaat levert dat mooie negatieven op.

Dat neemt niet weg dat de camera ook zo zijn beperkingen heeft. Het zoekerbeeld is spiegelverkeerd en het matglas is niet al te helder, ondanks de Heidosmat zoekerlens met een lichtsterkte van 2.8. Vooral de hoeken blijven wat donker.

Verder is er sprake van parallax omdat de zoeker- en de opnamelens niet op dezelfde hoogte zitten. In de zoeker schuift er weliswaar een masker mee maar op korte afstand is dat niet voldoende en bij weinig licht zijn de randen sowieso niet goed te zien. Voorwerpen dichtbij kunnen onverwacht storend in beeld komen omdat de opnamelens ruim 4 cm lager zit en ze door de zoeker niet te zien zijn. Zo heb ik een keer vooral gras gefotografeerd terwijl ik in de zoeker toch duidelijk schapen zag.

Het blijft ook een beetje goochelen met je handen. Scherpstellen doe je met  links terwijl je de camera in je rechterhand hebt, transporteren doe je met rechts terwijl de je de camera in je linkerhand hebt. Ook het inspoelen van een nieuwe film is niet het meest ergonomische systeem dat ik ken. Met de achterwand open wordt het toch een wat onhandig geheel.

Overigens zijn deze nadelen kenmerkend voor alle twee-oog reflexcamera's en dan is de Rolleiflex gewoon een heel goede camera, zorgvuldig ontworpen en  degelijk gebouwd. Mechanisch voelt alles degelijk en precies aan en de sluiter is  nog steeds zeer nauwkeurig. De camera heeft nadat ik hem gekocht had wel een professionele service-beurt gehad, daar durfde ik zelf niet aan te beginnen.

Het is een camera waar je nog steeds prima mee kan fotograferen. Vooral omdat je er een heel ander beeld mee maakt dan met een kleinbeeld of digitale reflexcamera. Dat komt niet alleen door de plastische beeldweergave maar ook door het in verhouding grote opnameformaat. Daardoor is de scherptediepte veel kleiner en is het verschil tussen scherp en onscherp veel groter.

Natuurlijk is er meer voor nodig dan eenzelfde camera om foto's te maken als Cas Oorthuys. Dat is dan ook niet mijn ambitie. Dat neemt niet weg dat ik vaak de Rolleiflex mee neem, gewoon omdat ik het leuk vindt om vierkante foto's in zwart-wit te maken. En wat dat betreft is de Rolleiflex Automat voor mij de ideale camera.